Υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη;

2:54:00 μ.μ.


Υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη; Κι αν ναι, τότε πώς αυτή αποδεικνύεται και επιβάλλεται με το πέρας των χρόνων; Ήταν ο Νταλί, ο Σαίξπηρ, ο Ταραντίνο, ο Μπετόβεν πρωτοπόροι ή απλώς εμπνευσμένοι;

[Salvador Dalí, The Persistence of Memory, 1931]

Αν δεχτούμε ως δεδομένο ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, τότε το παρόν είναι απλά μια ρέπλικα του παρελθόντος και αν θεωρήσουμε ότι η τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των πολιτισμών τότε γιατί να μην ισχύει το ίδιο και για εκείνη; 

Υπάρχει, παρόλ'αυτά, κάτι ιδιαίτερο στην τέχνη· την στιγμή που θα γεννηθεί μία εικόνα, ένα ποίημα, μια μελωδία, την στιγμή που δυο χρώματα θα ενωθούν, δυο λέξεις θα ταιριάξουν η μία δίπλα στην άλλη, δυο νότες θα παίξουν μαζί, δημιουργείται ένας συνδυασμός μοναδικός και ανεπανάληπτος. Σε αυτό το σημείο η τέχνη μιμείται την ανθρώπινη φύση, στην οποία -ως γνωστόν- η παρθενογένεση είναι αδύνατη. Όπως κάθε άνθρωπος προέρχεται από τη γονιμοποίηση του ωαρίου από ένα σπερματοζωάριο, έτσι και το έργο τέχνης δεν είναι τίποτε παραπάνω από την γόνιμη επεξεργασία ιδεών που μπορεί να προέρχονται κυριολεκτικά από οπουδήποτε, συνεπώς και από άλλα έργα τέχνης. Κι αν ο καλλιτέχνης εμπνέεται από προσωπικές του στιγμές ή καταστάσεις στις οποίες έχει ο ίδιος περιέλθει; Σε αυτήν την περίπτωση αντλεί την εμπνευσή του από τη ρεαλιστικότερη και ομορφότερη τέχνη όλων· την ίδια τη ζωή!

Αν τα προαναφερθέντα ισχύουν, δημιουργείται τότε εύλογα το ερώτημα, τι ονομάζεται τελικά πρωτοπόρο εφόσον τα πάντα είναι κόπιες των πάντων. Κι όμως, όπως οι άνθρωποι δεν αποτελούν πιστά αντίγραφα των γονιών τους (αν και μερικές φορές τους μοιάζουν αρκετά)  έτσι και τα διάφορα έργα τέχνης συνδυάζουν συχνά πολλά και διαφορετικά στοιχεία χωρίς να αποκτούν, όμως, όλες τους τις ιδιότητες. Μοιάζει λιγάκι με μια μορφή επιλεκτικής κληρονομιάς, όπου ο καλλιτέχνης επιλέγει ο ίδιος ποια χαρακτηριστικά θα υιοθετήσει και -ποια όχι- από τους καλλιτεχνικούς του προγόνους, οι οποίοι συχνά ποικίλουν.

Φυσικά η διαδικασία αυτή δεν είναι πάντοτε επιτυχημένη. Πολλά έργα καλλιτεχνών καταλήγουν να θυμίζουν απλώς ξεπατικωτούρες άλλων, είτε λόγω ανωριμότητας είτε, λόγω έλλειψης ικανοτήτων.  Ο Τ.Σ. Έλιοτ υποστήριξε «Οι ανώριμοι ποιητές μιμούνται. Οι ώριμοι ποιητές κλέβουν. Οι κακοί ποιητές κακοποιούν αυτό που παίρνουν. Οι καλοί ποιητές το κάνουν είτε καλύτερο είτε, τουλάχιστον, διαφορετικό. Ο καλός ποιητής μετατρέπει τη λεία του σε ολοκληρωμένο συναίσθημα, το οποίο είναι μοναδικό και τελείως διαφορετικό από το πρωτότυπο.» 

Συνοψίζοντας, η τέχνη είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα στον χρόνο προερχόμενη πάντοτε από τα ίδια πράγματα χωρίς, όμως, ποτέ να αποτελεί καρμπόν τους (τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα επιτυχημένα καλλιτεχνικά εγχειρήματα). Τίποτε δεν είναι 100% πρωτότυπο. Αυτό είναι σίγουρο. Αν, όμως, απελευθερωθούμε από το συνεχές κυνήγι της πρωτοτυπίας, τότε θα σταματήσουμε να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε κάτι από το μηδέν και θα αποδεχτούμε τις επιρρόες μας. Και αυτό είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την δημιουργία κάτι πραγματικά ξεχωριστού!




You Might Also Like

6 σχόλια

  1. Πολύ ωραίο και εξαιρετικά γραμμένο το άρθρο! Μου θύμισε το "Χρονικό της Τέχνης" του Gombrich. Είναι όντως μεγάλη συζήτηση η τέχνη από την έμπνευση μέχρι την έκφραση και την πρόσληψή της. Θέσφατα δεν (πρέπει να) υπάρχουν σε αυτά τα θέματα αλλά διαρκής διάλογος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Αν και δεν έχω διαβάσει το εν λόγω βιβλίο (το έχω στα to-read, εννοείται!) γνωρίζω πόσο αξιόλογο είναι και το γεγονός ότι το ανακαλέσατε με αφορμή το κείμενό μου με γεμίζει πολλή χαρά. Το βιβλίο παρόλ'αυτά που με ενέπνευσε σε αυτό το άρθρο ήταν το «Κλέψε σαν καλλιτέχνης» του Austin Kleon και σας προτείνω να το αναζητήσετε. Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση είναι μεγάλη. Εγώ προσπάθησα απλώς να διατυπώσω εν συντομία τις σκέψεις μου επάνω στο θέμα. Συμφωνώ πάντως μαζί σας ότι σε τέτοια θέματα οι απόψεις ποικίλουν και πρέπει να ανταλάσσονται με κάθε ευκαρία, χωρίς να είναι μονόδρομος για καθέναν από τους συνομιλητές.

      Διαγραφή
    2. Ευχαριστώ για την πρόταση, το έβαλα ήδη στη λίστα με τα υπόψιν! Πάντως πρόσφατα κάπου είχα δει ένα άρθρο (δυστυχώς μου διαφεύγει - ας όψεται η ραστώνη των διακοπών) όπου ισχυριζόταν ότι οι ιδέες που συναντάμε στα λογοτεχνικά έργα μπορούν να αναλυθούν σε λίγες βασικές και όλα στην ουσία είναι παραλλαγές των ίδιων μοτίβων.

      Διαγραφή
    3. Αυτό ακούγεται εξαιρετικά ενδιαφέρον. Αν το βρείτε θα χαιρόμουν να το μοιραζόσασταν μαζί μου!☺︎

      Διαγραφή
  2. Δεν μπορώ να εντοπίσω το άρθρο που διάβασα (σε ελληνικό site) αλλά το βασικό είναι αυτό: https://www.technologyreview.com/s/601848/data-mining-reveals-the-six-basic-emotional-arcs-of-storytelling/
    Βέβαια η ιδέα είναι παλιότερη και μπορείς να βρεις αρκετά άρθρα στο διαδίκτυο. Ένας συγγραφέας έχει γράψει και σχετικό βιβλίο. Δες τα ακόλουθα:
    http://lenwilson.us/seven-stories/
    http://spdrdng.com/posts/the-top-six-or-seven-or-three-basic-plots-of-fiction-in-literature-that-can-help-to-speed-read-novels

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Όμορφα! Θα τα κοιτάξω,σας ευχαριστώ πολύ για τον κόπο σας,να 'στε καλά!

      Διαγραφή

let's chat☺︎

Subscribe