Υπάρχει
παρθενογένεση στην τέχνη; Κι αν ναι,
τότε πώς αυτή αποδεικνύεται και
επιβάλλεται με το πέρας των χρόνων; Ήταν
ο Νταλί, ο Σαίξπηρ, ο Ταραντίνο, ο Μπετόβεν
πρωτοπόροι ή απλώς εμπνευσμένοι;
[Salvador Dalí, The Persistence of Memory, 1931]
Αν δεχτούμε ως δεδομένο ότι η
ιστορία επαναλαμβάνεται, τότε το παρόν
είναι απλά μια ρέπλικα του παρελθόντος
και αν θεωρήσουμε ότι η τέχνη αποτελεί
αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των
πολιτισμών τότε γιατί να μην ισχύει το
ίδιο και για εκείνη;
Υπάρχει,
παρόλ'αυτά, κάτι ιδιαίτερο στην τέχνη·
την στιγμή που θα γεννηθεί μία εικόνα,
ένα ποίημα, μια μελωδία, την στιγμή που
δυο χρώματα θα ενωθούν, δυο λέξεις θα
ταιριάξουν η μία δίπλα στην άλλη, δυο
νότες θα παίξουν μαζί, δημιουργείται
ένας συνδυασμός μοναδικός και
ανεπανάληπτος. Σε αυτό το σημείο η τέχνη
μιμείται την ανθρώπινη φύση, στην οποία
-ως γνωστόν- η παρθενογένεση είναι
αδύνατη. Όπως κάθε άνθρωπος προέρχεται
από τη γονιμοποίηση του ωαρίου από ένα
σπερματοζωάριο, έτσι και το έργο τέχνης
δεν είναι τίποτε παραπάνω από την γόνιμη
επεξεργασία ιδεών που μπορεί να
προέρχονται κυριολεκτικά από οπουδήποτε,
συνεπώς και από άλλα έργα τέχνης. Κι αν
ο καλλιτέχνης εμπνέεται από προσωπικές
του στιγμές ή καταστάσεις στις οποίες
έχει ο ίδιος περιέλθει; Σε αυτήν την
περίπτωση αντλεί την εμπνευσή του από
τη ρεαλιστικότερη και ομορφότερη τέχνη
όλων· την ίδια τη ζωή!
Αν
τα προαναφερθέντα ισχύουν, δημιουργείται
τότε εύλογα το ερώτημα, τι ονομάζεται
τελικά πρωτοπόρο εφόσον τα
πάντα είναι κόπιες των πάντων.
Κι όμως, όπως οι άνθρωποι δεν αποτελούν
πιστά αντίγραφα των γονιών τους (αν
και μερικές φορές τους μοιάζουν αρκετά)
έτσι και τα διάφορα έργα τέχνης
συνδυάζουν συχνά πολλά και διαφορετικά
στοιχεία χωρίς να αποκτούν, όμως, όλες
τους τις ιδιότητες. Μοιάζει λιγάκι με
μια μορφή επιλεκτικής κληρονομιάς,
όπου ο καλλιτέχνης επιλέγει ο ίδιος
ποια χαρακτηριστικά θα υιοθετήσει και
-ποια όχι- από τους καλλιτεχνικούς
του προγόνους, οι οποίοι συχνά ποικίλουν.
Φυσικά
η διαδικασία αυτή δεν είναι πάντοτε
επιτυχημένη. Πολλά έργα καλλιτεχνών
καταλήγουν να θυμίζουν
απλώς ξεπατικωτούρες άλλων,
είτε λόγω ανωριμότητας είτε, λόγω
έλλειψης ικανοτήτων. Ο Τ.Σ. Έλιοτ
υποστήριξε «Οι ανώριμοι ποιητές
μιμούνται. Οι ώριμοι ποιητές κλέβουν.
Οι κακοί ποιητές κακοποιούν αυτό που
παίρνουν. Οι καλοί ποιητές το κάνουν
είτε καλύτερο είτε, τουλάχιστον,
διαφορετικό. Ο καλός ποιητής μετατρέπει
τη λεία του σε ολοκληρωμένο συναίσθημα,
το οποίο είναι μοναδικό και τελείως
διαφορετικό από το πρωτότυπο.»
Συνοψίζοντας,
η τέχνη είναι ένας ζωντανός οργανισμός.
Εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα
στον χρόνο προερχόμενη πάντοτε από τα
ίδια πράγματα χωρίς, όμως, ποτέ να
αποτελεί καρμπόν τους (τουλάχιστον σε
ό,τι αφορά τα επιτυχημένα καλλιτεχνικά
εγχειρήματα). Τίποτε δεν είναι 100%
πρωτότυπο. Αυτό είναι σίγουρο. Αν, όμως,
απελευθερωθούμε από το συνεχές κυνήγι
της πρωτοτυπίας, τότε θα σταματήσουμε
να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε κάτι
από το μηδέν και θα αποδεχτούμε τις
επιρρόες μας. Και αυτό είναι το πρώτο
και σημαντικότερο βήμα για την δημιουργία
κάτι πραγματικά ξεχωριστού!
